Planten zijn slecht voor het klimaat

Utrecht (NL) - De klimatologische wereld staat op z'n kop. Planten blijken in normale omstandigheden methaan uit te stoten, een bekend broeikasgas. In het nieuwe nummer van Nature van vandaag verschijnt een artikel over dit wonderlijke resultaat. Coauteur Thomas Röckmann van de Universiteit Utrecht ligt toe.

Hoe hebben jullie die methaanuitstoot gevonden?
"We waren bezig te kijken welke organische verbindingen een plant uitstoot. Op een dag kwam het bij ons op om eens te kijken of er ook methaan vrijkomt. We hadden net een meetopstelling gebouwd waarin dat vrij eenvoudig zou kunnen. Toen bleek dat er inderdaad methaan vrijkwam, zijn we meteen verder gaan kijken, omdat we het idee hadden iets belangrijks te vinden. In die periode kwam ook een artikel in Science langs, waarin hogere methaanconcentraties boven tropische regenwouden werden gevonden. Wij hadden toen al het idee dat de bomen en planten daar een rol in zouden kunnen spelen."

Hoe komt het dat niemand dit eerder gevonden heeft?
"Dat hebben wij onszelf ook afgevraagd, want dat is eigenlijk heel opmerkelijk. Maar wat ik ook tegen mijn collega's zeg: sla een boek open over dit onderwerp, en je zult lezen dat methaan niet gevormd wordt in aanwezigheid van zuurstof. Daarom is het waarschijnlijk ook nooit bij iemand opgekomen om dat nauwkeurig te controleren. Het methaan aantreffen gaat namelijk niet zomaar per toeval. Per blad of stukje plant wordt er maar een heel klein beetje uitgestoten. Je moet er dus echt naar opzoek zijn en gedegen labwerk verrichten om het te vinden."

Welke invloed gaat deze ontdekking hebben op het internationale klimaatbeleid?
"Onze vondsten zijn politiek zeker belangrijk. Planten zijn er tenslotte altijd geweest, dus die passen niet in de geest van het door mensen veroorzaakte broeikaseffect. Maar toch kan de mens ook hier wel degelijk van invloed zijn geweest. Bijvoorbeeld bij het planten van rijst. We dachten eerst dat methaanuitstoot daar alleen gebeurde door processen in vochtige rijstvelden. Maar misschien stoten de rijstplanten zélf ook wel een aanzienlijke hoeveelheid methaan uit, en daar is de invloed van de mens dan in te ontdekken.
Bovendien is het zo dat de vraag wat er in de toekomst gaat gebeuren ook door deze waarneming beïnvloed wordt. We hebben gezien dat de methaanemissie uit planten stijgt met de temperatuur en de vochtigheidsgraad. Als het broeikasgaseffect plaatsvindt, kan dat ook de methaanuitstoot versterken. Dat is een probleem.
Ook zegt dit wat over de plannen rond Kyoto. Daar kun je verbranden van fossiele brandstoffen afschrijven door het planten van bomen. Als die geplante bomen dan op hun beurt weer methaan uitstoten, is dat dus geen oplossing. Uit onze huidige resultaten kunnen we nog niet stellen hoeveel methaan precies uitgestoten wordt en hoe zich dat verhoudt met de opname van CO2, maar dat het planten misschien helemaal niet helpt, zou dus kunnen."

Betekent dit dat we niets kunnen doen aan methaan in de atmosfeer?
"Nee. Planten hebben altijd methaan geproduceerd. Zo was er ook een artikel in Science dat methaan in ijsplaten vond. Met de toen bekende bronnen van methaan, moest er een vreemd model opgesteld worden om te verklaren waarom dat methaan zich daar in de gevonden toestand bevond. Onze waarneming dat planten ook methaan uitstoten maakt ook dat duidelijker."

Er bestaat een soort balans waarin aan de ene kant wereldwijde methaanbronnen en aan de andere kant 'methaanputten' (manieren waarop het methaan ingevangen of afgebroken wordt) beschreven worden. Betekent het feit dat er een extra bron bij is gekomen, ook dat we nu een grote 'put' over het hoofd zien?
"Dat kan, maar dat hoeft in elk geval niet. Er zijn nog grote onzekerheden in de beschikbare gegevens. We moeten de hele balans nog eens goed bestuderen, kijken of sommige bronnen niet overschat worden, of er bijvoorbeeld niet toch een gedeelte van de uitstoot bij vochtige afbraak van natuurlijk materiaal te 'wijten' is aan de planten. Ook sommige putten moeten nog eens goed bekeken worden. Zo is de bodem een bekende put voor methaan, maar als er in die bodem ook stukjes van planten zitten, kan de opnamekracht van die bodem verkeerd ingeschat worden."

Het onderzoek generaliseert resultaten uit het lab naar de vrije natuur. Kan het zijn dat factoren in het lab bijdragen aan de productie van methaan?
"We hebben geprobeerd dat uit te sluiten, maar daar moeten we sowieso nog eens goed naar kijken. Wij vonden geen aanwijzingen dat we factoren misten, maar de resultaten zijn nu openbaar en dus kan iedereen daar nog eens naar kijken. Bovendien is het een goed idee om eens in de vrije natuur te kijken hoe het zit. Dat is moeilijk, onder andere omdat de bodem een rol speelt, maar je kunt je voorstellen dat je ook een zakje om een blad aan een boom kunt doen om te kijken wat er gebeurt.
Een ander probleem is dat in het lab de methaanuitstoot makkelijker waar te nemen is. Daar is eerst geen methaan en daarna een beetje. Buiten is al een heleboel methaan en daar komt dan nog wat bij. Dat is lastiger te zien."

De foutmarge in de schatting van de hoeveelheid geproduceerd methaan is vrij hoog. Waar komt die marge vandaan?
"Allereerst speelt het eerder genoemde verschil tussen buiten en binnen een rol. Verder hebben verschillende planten verschillende emissieresultaten en blijken zelfs verschillende onderdelen van dezelfde planten andere hoeveelheden methaan uit te stoten. Daardoor wordt de marge vrij groot.
Maar we stonden voor een keuze. Wij vonden dat de resultaten van ons onderzoek een wereldwijd belang hebben en publiceerden dus liever onze resultaten nu met een grotere onzekerheid, dan dat we nog vijf jaar door waren gaan meten om de meetfout kleiner te krijgen. Nu kan iedereen met onze resultaten aan de slag."