Iran speelt hoog spel met atomen
AMSTERDAM - Met de heropening van een tweede kerncentrale zet Iran het conflict over zijn nucleaire activiteiten op scherp. Niemand gelooft meer in Teherans vreedzame bedoelingen.
Het conflict met Iran over zijn atoomprogramma gaat een nieuwe, beslissende fase in. De crisis is verergerd. Teheran provoceerde dinsdag het Westen met de heropening van de centrale in Natanz. De Europese Unie en Rusland willen uiterlijk morgen beslissen of ze daarom zullen stoppen met de onderhandelingen of dat die toch over een week worden hervat. Als Iran geen stap terug doet, komt het bestuur van het Atoomagentschap snel bijeen. Iran staat dan voor de keuze: onmiddellijk stoppen met het huidige atoomprogramma, of het oordeel van de Veiligheidsraad afwachten.
Het lijkt definitief afgelopen met de ‘vertrouwenwekkende’ maatregelen die Teheran in oktober 2003 had afgesproken met Europa. Wat verzegeld werd, is dinsdag verbroken. Het vrijwillig door Iran bevroren verrijkingsprogramma is uit de koelkast gehaald. Iran geeft als reden dat het achter is geraakt met zijn nucleaire onderzoeksprogramma. De Europese Unie, die met steun van de VS onderhandelt, wil het liefst een definitieve bevriezing van het atoomprogramma. Teheran is echter een andere mening toegedaan.
Iran nam op 8 augustus vorig jaar de centrale in Isfahan opnieuw in gebruik, waarop het Atoomagentschap reageerde met een dreigende resolutie. Dinsdag zette Iran de tweede stap met de heropening van de tweede reactor. Het maakt de verstandhouding tussen Iran en het Internationaal Atoomagentschap – de nucleaire waakhond van de Verenigde Naties – er niet beter op. In voor zijn doen harde termen liet directeur-generaal Mohamed ElBaradei weten dat hij genoeg heeft van het Iraanse gedraai. Hij eiste eind vorige week al ‘duidelijke uitleg’ van Iran toen dat aankondigde weer met het atoomverrijkingsprogramma te willen beginnen.
ElBaradei’s geduld raakt op. Volgens hem scheelt het nog maar een haar of Iran wordt doorverwezen naar de Veiligheidsraad. Zijn kritische opmerkingen schoten de Iraniërs in het verkeerde keelgat. Hoewel de Iraanse delegatie al in Wenen was gearriveerd, kwam deze op de afgesproken tijd niet opdagen. Toen was ElBaradei op zijn beurt des duivels: ‘Mijn geduld is op, dat van de internationale gemeenschap eveneens. De geloofwaardigheid van het verificatieproces staat op het spel’, zei hij.
De EU is onaangenaam verrast door het tijdstip van deze Iraanse actie. Volgens de Europese onderhandelaars is het onredelijk van Teheran om nog voor de geplande onderhandelingen van volgende week zijn eenzijdige besluit te nemen. Formeel heeft Iran recht op een verrijkingsprogramma en Teheran stelt dat Iran volgens het non-proliferatieverdrag recht heeft op atoomprogramma’s voor vreedzame doeleinden, zoals de energievoorziening. Maar terwijl Canada, Japan en andere landen al jaren zonder problemen verrijkingsprogramma’s uitvoeren, heeft Iran tientallen jaren getracht zijn eigen programma verborgen te houden.
Iran heeft geprobeerd op de zelfde zwarte markt als Libië elementen te kopen voor een nucleair wapenprogramma. In een rapport uit de zomer van 2005 dat onlangs uitlekte, constateerde een aantal Europese geheime diensten dat Iran met hulp van wetenschappelijke instituten, stromannen en mantelorganisaties in Europa en de voormalige Sovjet-Unie nucleair materiaal koopt.