Zweden wil in 15 jaar af van fossiele brandstof

De Amerikaanse president George Bush verraste internationale waarnemers met zijn voornemen af te rekenen met Amerika's 'verslaving' aan buitenlandse olie, maar Zweden is hem al ver vooruit. Dit vooruitstrevende Scandinavische land heeft zich ten doel gesteld het gebruik van fossiele brandstoffen de komende vijftien jaar helemaal af te schaffen. "In 2020 moet het afgelopen zijn met onze afhankelijkheid van olie", zegt minister van duurzame ontwikkeling Mona Sahlin.

Het utopische streven, in september aangekondigd door premier Goran Persson, werd bejubeld door de milieubeweging. Verschillende deskundigen reageerden echter sceptisch. Zij denken dat het onhaalbaar is.

Zweedse regeringsfunctionarissen erkennen dat het vrijwel onmogelijk zal zijn om in zo korte tijd echt helemaal van de olie af te komen. De bedoeling is, zeggen zij, dat de Zweden nooit gedwongen zullen zijn om fossiele brandstoffen te gebruiken omdat er geen duurzame energiebron voorhanden is. "Er zullen altijd betere alternatieven voor olie zijn en dat betekent dat een huis niet per se met olie hoeft te worden verwarmd en dat een automobilist niet perse op benzine hoeft te rijden", zegt Sahlin.

Het ambitieuze Zweedse plan is een antwoord op de wereldwijde klimaatverandering, de stijgende olieprijzen en de wetenschap dat de olievoorraad uitgeput raakt.

"We willen zowel mentaal als technisch voorbereid zijn" op een leven zonder olie, zegt Martin Larsson, een hoge ambtenaar van het ministerie van duurzame ontwikkeling. "Veel mensen denken dat een liter benzine over vijf à zes jaar zo'n twintig kroon (2,10 euro) zal kosten. Dat zou een dramatische verandering zijn en veel huishoudens hard treffen." Nu kost de benzine ongeveer elf kroon (1,19 euro) per liter.

Persson zegt dat het doel zal worden bereikt door het onderzoek naar alternatieve energiebronnen te stimuleren, mensen die op groene energie overschakelen financieel te belonen en de jaarlijkse productie van elektriciteit uit duurzame energiebronnen de komende tien jaar op te voeren met 15 terawattuur.

Er zijn al fiscale stimuli ingevoerd en Persson heeft een commissie ingesteld die andere manieren moet vinden om een olievrije samenleving te creëren. De commissie komt van de zomer met haar eerste voorstellen.

Niemand twijfelt aan Zwedens goede bedoelingen. "Ik denk niet dat het realistisch is, maar het is een goed streven", zegt Kenneth Werling, directeur van Agroetanol, een bedrijf dat de grootste fabriek voor ethanol exploiteert. "Misschien kunnen we een samenleving opbouwen die minder afhankelijk is van olie, dat is op zich al goed."

Sahlin blijft ervan overtuigd dat het plan kan slagen. "Zeg zelf, wat is het alternatief? Wachten tot de olie nog duurder wordt?"

De minister en andere milieudeskundigen wijzen op een reeks factoren die het Zweden gemakkelijker maakt dan andere landen om olie uit te bannen. Het negen miljoen inwoners tellende land heeft honderden kilometers kustlijn, waar al een aantal elektriciteitscentrales op wind- en waterkracht staan. Voor de zuidkust wordt een groot nieuw windmolenpark gebouwd, dat moet helpen de stroomproductie uit duurzame bron met 15 terawattuur te verhogen.

Zweden heeft ook meer bos per hoofd van de bevolking dan andere landen. De tonnen biomassa die de bossen opleveren hebben Zweden tot een van de wereldleiders in duurzame energie gemaakt.

In 2003 was 26 procent van de in Zweden verbruikte energie afkomstig uit duurzame bron - meer dan viermaal zoveel als het Europese gemiddelde van 6 procent. Slechts 32 procent van de energie werd er opgewekt met olie, vergeleken met 77 procent in 1970. Terwijl de Europese Unie probeert het gemiddelde gebruik van duurzame energiebronnen de komende vijf jaar te verdubbelen tot 12 procent, legt Zweden de lat terecht hoger, zegt Jacqueline McGlade, directrice van het Europese Milieu Agentschap in Kopenhagen. "Veel landen stellen zich doelen op het gebied van duurzame energie. Zweden is een ander verhaal omdat de doelen daar bereikbaar zijn in plaats van slechts een mooi streven", zegt McGlade. "Dat komt omdat alle ministeries in Zweden duurzame energie hebben opgenomen in hun lange-termijnbeleid."

Dat is goed te zien bij de verwarming van huizen en flats, erg belangrijk in een land als Zweden, waar zo'n vijf maanden van het jaar barre winter heerst. Veel Zweedse wijken zijn aangesloten op een systeem van stadsverwarming. De warmte die via water over de huizen wordt verspreid wordt dikwijls opgewekt door verbranding van vuilnis of hout. Tegenwoordig wordt nog maar 8 procent van de Zweedse huizen met olie verwarmd, zegt Stefan Edman, milieuadviseur van de regering. Met ingang van 1 januari kunnen deze huishoudens belasting terugkrijgen als ze op duurzame energie overschakelen. Op het gebied van verwarming is Edman optimistisch. "Ik denk dat we daar helemaal van de olie af kunnen komen."

Het verkeer is een andere zaak. Van de vier miljoen auto's op de Zweedse wegen rijdt maar 1 procent op duurzame energie. Wel is de verkoop van zogenaamde 'milieuauto's' vorig jaar bijna verdubbeld. En het parlement heeft in december een wet aangenomen die alle grote pompstations verplicht minstens één pomp te plaatsen met alternatieve brandstof.

Zweden gebruikt nu al meer ethanol per hoofd van de bevolking dan enig ander land in de EU. Dat komt door een proefproject waarbij ongeveer 5 procent ethanol wordt gemengd door de benzine die aan de pomp wordt verkocht, met het doel de milieuvervuiling te verminderen, zegt directeur Werling van Agroetanol.

Of Zweden en de VS hun doelstellingen nu wel of niet halen, ze zullen andere landen in de wereld er waarschijnlijk toe aanzetten ambitieuzere doelen te stellen voor zichzelf, zegt George Sterzinger, directeur van het Project voor een Duurzaam Energiebeleid in Washington. "De maatschappij stelt zich een doel en op weg naar dat doel komen er betere technieken en kun je je een beter doel stellen", zegt Sterzinger. "Door het stellen van een doel geef je een soort voorbeeld van 'als Zweden het kan, waarom wij dan niet?'"