Al wat we op zoekmachine opzoeken, kan nooit tegen ons gebruikt worden

Google is cool, handig, gebruiksvriendelijk en voor velen ondertussen zo goed als onmisbaar. Maar hoeveel macht heeft een bedrijf dat weet wie u bent, welke websites u bezoekt, met wie u mails uitwisselt en wat daar instaat? Wat als al die informatie in de verkeerde handen valt? Kortom, weet Google eigenlijk zelf wel waar het mee bezig is?

Don't be evil. In het Nederlands: Doe geen kwaad. Dat was het motto van Google, toen het negen jaar geleden werd opgericht door studenten Larry Page en Sergey Brin. Daar moeten vandaag de woorden ,,tenzij er grof geld mee gemoeid is'' aan toegevoegd worden, menen mensenrechtenbewegingen. In China ligt voor het bedrijf achter de bekende zoekmachine een markt van 110 miljoen internetsurfers voor het grijpen.

Alleen, zolang het werd tegengewerkt door de Chinese overheid, kon Google er nooit dezelfde kwaliteit garanderen als in de rest van de wereld. Dus zwichtten de hoofdaandeelhouders en beslisten ze deze week hun zoekmachine aan te passen aan de Chinese censuurwetten. Wie op zoek gaat naar informatie over de vrijheidsstrijd van Tibet, de Dalai Lama, de onafhankelijkheid van Taiwan of de massale slachting op het Tiananmenplein in 1989, loopt tegen een digitale Chinese muur.

,,Het doel van Google is alle informatie in de wereld toegankelijk en bruikbaar maken'', vertelt Marc Duijndam, directeur generaal van Google voor de Benelux. Wat dan met China? ,,Wel, de regering legt ons daar nu eenmaal restricties op. Dan moet je kiezen. Of je ontsluit die informatie toch, zonder de kwaliteit van het product te garanderen. Of je past je aan de wetten van het land aan. In Duitsland moeten we van de regering ook websites blokkeren die dwepen met het nazi-regime.''

Middeltje voor terroristen

Het hoofdkwartier van Google wordt het Googleplex genoemd en ligt in Mountain View, Californië. De Benelux-kantoren zijn in Amsterdam gevestigd, maar de plannen voor een tweede kantoor in Brussel liggen op tafel. Net als de plannen voor Google Book Search. Google is namelijk bezig miljoenen boeken aan de universiteiten van Michigan, Stanford en Oxford aan het inscannen, en de bedoeling is àlle boeken ter wereld te digitaliseren.

Tegelijkertijd steekt de discussie over de auteursrechten de kop op. Voor Google is het niet meer dan logisch dat al die informatie beschikbaar en toegankelijk moet en zal zijn. Bovendien wil het bedrijf niet het hele boek online zetten. De surfer krijgt alleen tekstfragmenten te lezen. Dat geloven de traditionele uitgevers niet. Ze vragen zich af: wie of wat zal Google tegenhouden iedereen gratis toegang tot de boeken te verlenen, zodra ze ingescand zijn?

Op dit moment razend populair en verdraaid cool is Google Earth. Met dat programmaatje vertrek je vanuit een satellietbeeld. Vervolgens zoom je steeds dichter op de aarde in, tot je zelf je eigen huis kan herkennen. Of de koninklijke tuinen van Laken. Of de Eiffeltoren. Of Ground Zero. Of geheime militaire installaties. Niet voor niets zijn veiligheidsdiensten bang dat Google Earth het voor terroristen gemakkelijker maakt om, bijvoorbeeld, een aanval op een nucleaire installatie voor te bereiden.

,,Nog nooit van gehoord'', aldus Marc Duijndam. ,,Bovendien is voorlopig enkel het Amerikaanse grondgebied tot in detail te bekijken.'' Alsof precies dat land geen schrik moet hebben voor terroristen.

Ligt masterplan klaar?

Hoe groter Google wordt en hoe meer nieuwe producten het op de markt gooit, hoe meer tegenwind het bedrijf krijgt. Neem nu Froogle, een zoekmachine voor shoppers, waar traditionele winkeliers maagzuur van krijgen. Zie je iets in de Nieuwstraat of de Meir dat je aanstaat, tik dan de naam van dat product in Froogle, en je krijgt meteen te zien wat de goedkoopste prijs op het internet is, en bij welke online shop je het tegen die prijs kan kopen.

Even handig, gebruiksvriendelijk én angstaanjagend is Google News, deze week ook in ons land gelanceerd. In die zoekmachine kan je elk nieuwsitem intikken en je krijgt links naar de meest recente nieuwsberichten over dat onderwerp. Uitgevers van kranten zien in Google News een massavernietigingswapen voor hun producten. ,,Niet nodig'', aldus Duijndam.

,, Wij nemen die lezers niet af. Integendeel, we tonen ze de weg. In de Verenigde Staten is bewezen dat de websites van de traditionele media veel meer bezoekers krijgen sinds de lancering van Google News.'' Dat de verkoop van de papieren kranten sindsdien pijlsnel de dieperik is ingeschoten, vergeet hij er gemakshalve bij te vertellen.

Veel mensen vragen zich af: heeft Google een masterplan klaar om alleenheerser te worden op het gebied van informatie? Zullen de eigenaars van het bedrijf dan bepalen welke informatie wel en niet meer toegankelijk wordt? Wat als het bedrijf in handen komt van iemand met minder goede bedoelingen? Neem de huidige mediaberichtgeving in Italië onder Berlusconi als voorbeeld.

Tien jaar gevangenis

Het meest in het gedrang is echter het recht op privacy. Wat lang niet iedereen weet, is dat het programma een cookie op de computer van elke gebruiker installeert. Die zorgt ervoor dat alle zoekopdrachten van elke persoon netjes getraceerd en bewaard worden. Van eigenaars van een Gmail-account, het emailprogramma van Google, kent het bedrijf ook de identiteit en heeft het kopieën van alle verstuurde en ontvangen emails.

Volgens de eigenaars van Google denkt vandaag geen haar op hun hoofd eraan die informatie aan om het even welke overheidsinstantie door te spelen.

Zal dat ook zo blijven? De VS zijn in de ban van de strijd tegen het terrorisme, en de regering Bush heeft er bij een rechter op aangedrongen alle portaalsites te verplichten de zoekopdrachten van miljoenen surfers over te dragen. Google blijft weigeren, maar de druk wordt groter en groter, en drie concurrenten - Yahoo, MSN en America Online - zijn ondertussen gezwicht. Dat betekent dat iedereen - ook een bezorgde moeder of een journalist op zoek naar een verhaal - opgespoord en voor de rechter kan worden gedaagd zodra hij bijvoorbeeld het woord 'kinderporno' in een zoekmachine intikt. De Chinese journalist Shi Tao verstuurde vanop zijn Yahoo-account een email met daarin een vraag over de verjaardag van de bloedige onderdrukking op het Tiananmenplein. Yahoo speelde zijn identiteit aan Peking door. De man werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van tien jaar.

Wie kan met zekerheid stellen dat Google vroeg of laat niet hetzelfde zal doen? Wat als de prijs van de aandelen zakt? Wat als de aandeelhouders vinden dat ze geld hebben verloren? Zullen de bestuurders dan nog altijd weigeren toegevingen te doen aan overheden die hen onder druk zetten? In China zou het alvast niet de eerste keer zijn dat de eigenaars van Google door de knieën gaan voor de regering. Als ze erin slagen het zover te drijven, dan hoeven overheden ons niet eens meer zelf te bespioneren, ze kunnen het verzamelen van die informatie overlaten aan de zoekmachines. Met een dagvaarding vragen ze op wat ze willen. De kans bestaat dat Big Brother, uit het beroemde boek 1984 van George Orwell, eigenlijk de zoekmachines zijn.

,,Er komen op dit moment verschillende Europese richtlijnen die stellen dat providers de gegevens van de contacten tussen de mensen moeten bewaren'', vertelt meester Dirk Van Biervliet, gespecialiseerd in computercriminaliteit. ,,Als er dan op een bepaald moment een bepaalde klacht komt, als er dus verdenkingen groeien ten opzichte van een bepaalde persoon, dan kan men opzoeken met wie die persoon contact heeft gehad. Zelfs al had men op voorhand niet het minste vermoeden dat er iets niet in orde was met het gedrag van die persoon, dan kan men achteraf toch nog teruggrijpen. Men doet dat nu onder de paraplu van: 'We moeten ons beschermen tegen terroristische aanslagen.' Door dat klimaat heeft men nu de wind mee om dergelijke wetten erdoor te krijgen, maar het is evident dat, eenmaal die wetgeving er is, ze ook gebruikt kan worden voor andere criminele feiten, voor zaken die dus met terrorisme niets te maken hebben. Volgens mij is het de functie van de advocatuur erop toe te zien dat de universele rechten van de mensen beveiligd en gerespecteerd worden. We moeten er dus op toezien dat men niet té ver gaat in de aantasting van de privacy.''


Brecht DECAESTECKER