'Gewone huisvrouw' vrijwel zeker president Chili

SANTIAGO - Een vrouw is in het macho-land Chili niet in de wieg gelegd voor een hoge functie. Toch staat een vrouw op het punt haar intrek te nemen in het presidentieel paleis in Santiago.

Michelle Bachelet is, zegt ze donderdag, ‘een vrouw als zovele andere, niemand heeft mij als professional ooit iets cadeau gedaan’. Maar de ‘gewone Chileense huisvrouw’ staat op het punt geschiedenis te schrijven door als eerste vrouw haar intrek te nemen in het presidentiële paleis in Santiago.

De enige vraag lijkt of zij haar doel bij de verkiezingen van komende zondag al bereikt, of dat zij een tweede ronde in januari nodig heeft. De laatste peilingen wijzen op het laatste, want Bachelet blijft daarin steken op 41 procent. De socialiste is misschien een beetje het slachtoffer van haar eigen succes. Maandenlang lag een overwinning in de eerste ronde binnen bereik, maar de campagne was zo lang dat veel Chilenen wel eens een ander geluid wilden horen.

Het slot van de campagne viel bovendien volledig in het water. In plaats van feestelijke bijeenkomsten werden het begrafenissen die Bachelet moest aflopen. Bij een ongeluk met een bus vol jeugdige aanhangers kwamen woensdag vijf mensen om het leven en raakten twintig anderen gewond. De kandidate gelastte onmiddellijk alle verkiezingsmanifestaties af en bracht de afgelopen dagen door met het troosten van familieleden. Het laatste beeld was dat van een huilende vrouw in doktersjas (Bachelet is van beroep arts) op de plaats van het busongeluk.

Donderdag werd er toch nog een sober slot gebreid aan de campagne. De bijeenkomst in kleine kring met partijgenoten en beroemde schrijvers als Isabel Allende en Antonio Skármeta ontkwam echter niet aan de begrafenissfeer.

Het dramatische ongeluk kan de stemming van zondag een beslissende wending geven. Het bracht een onverwachte emotie in de campagne. Bachelet maakte indruk door alle politieke beslommeringen terzijde te schuiven en de grote belangen ondergeschikt te maken aan het steunen van de slachtoffers. Zelfs in het oppositie-kamp twijfelt niemand eraan dat die houding oprecht was, zonder electorale bijbedoelingen.

De favorietenrol van Michelle Bachelet is een bewijs van de mate waarin de Chileense maatschappij aan het veranderen is. Een vrouw, en zeker een gescheiden vrouw en moeder van drie kinderen, is in dit macho-land niet in de wieg gelegd voor een hoge functie. Op het gebied van de gelijkheid van de seksen loopt Chili behoorlijk achterop, iets waaraan de dominante invloed van de zeer behoudende katholieke kerk niet vreemd is.

De 54-jarige Bachelet is bovendien een verpersoonlijking van het drama van de lange dictatuur van generaal Pinochet. Zij is de dochter van een luchtmacht-generaal die in 1973, na de staatsgreep van Pinochet, door zijn eigen collega’s werd doodgemarteld omdat hij weigerde het nieuwe bewind te steunen.

Korte tijd later werd medicijnen-studente Michele met haar moeder opgepakt en overgebracht naar Villa Grimaldi, het beruchte foltercentrum van de militairen waar vierduizend Chilenen gemarteld werden.

Na een ballingschap van enkele jaren keerde zij terug naar Santiago en maakte zij haar medicijnenstudie af. Met haar politieke verleden en haar activiteiten binnen de verboden Socialistische Partij kon zij geen werk krijgen in de publieke gezondheidszorg. Jarenlang werkte Bachelet voor een organisatie die kinderen van de slachtoffers van de dictatuur hielp.

Binnen de partij werden haar kwaliteiten op prijs gesteld. In 2000 benoemde president Ricardo Lagos haar tot minister van Gezondheid en twee jaar later werd zij de eerste minister van Defensie in Chili en Latijns Amerika. Op die gevoelige post bleek zij, zonder rancunes tegen de militairen, uitstekend uit de voeten te kunnen.

In het begin van de campagne wilden enkele tegenkandidaten nog wel een anti-vrouwstelling betrekken en hun twijfels uiten over de capaciteiten van een vrouw om het land te leiden. Die houding verdween snel toen bleek dat zij de stemmen van veel vrouwen riskeerden te verliezen. De vrouwendiscriminatie in Chili is nog altijd zichtbaar in het feit dat mannen en vrouwen bij de verkiezingen gescheiden stemmen, met verschillende kleuren stembiljetten.

Bachelet wordt geholpen door de tweedracht in het rechtse kamp waar de alliantie van twee partijen ook twee kandidaten op de been heeft gebracht. Joaquín Lavín, tot voor kort een vroom aanhanger van Pinochet, heeft de concurrentie moeten aanvaarden van Sebastián Piñera, een van de rijkste mannen van het land en een soort lokale Berlusconi, die eigenaar is van onder meer televisiestations en luchtvaartmaatschappijen.

Het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk is het hoofdpunt in het programma van Bachelet. Hoewel het Chili aardig voor de wind gaat, behoren de inkomensverschillen tot de grootste in de wereld.