Een georganiseerde anarchie

Wie had het nou nog over het hoger onderwijs in Nederland? De grootste veranderingen op dit gebied werden de afgelopen jaren achter gesloten deuren beslist, de krant besteedde enkel wat aandacht aan de technische implicaties in de marginalen van de B-katernen, en studenten en docenten leken zich te berusten in hun lot.

En wat voor lot! De universiteiten en hogescholen werden commerciëler, studenten werden steeds meer beschouwd als domme consumenten en de bekostiging per student holde terug. Het enige dat de lendenen van de Nederlandse bestuurders nog kon beroeren waren hippe projectjes als het 'innovatieplatform' (niet heel verrassende uitkomst: universiteiten en bedrijfsleven moeten meer gaan samenwerken) en holle frasen als 'de kenniseconomie'.

Bezet

Maandagavond 28 februari kwam daar voor even verandering in. Woedende studenten bezetten het Maagdenhuis met een nagenoeg vlekkeloos verlopen actie. Na afloop van een demonstratie tegen de plannen van Rutte werd het bekende universiteitsgebouw aan het Amsterdamse Spui bezet.

Staatssecretaris Rutte (VVD) van Onderwijs heeft een paar stevige plannen gemaakt voor het hoger onderwijs. Zo wil hij dat studenten niet langer dan 5½ jaar over hun studie doen. Dat lijkt een redelijke maatregel, maar dat is het niet. Ten eerste worden studenten die te lang studeren al flink gepakt met een studieschuld.

Ten tweede zijn er allerhande redenen te bedenken waardoor de studie uitloopt. Naast ziekte, waarvoor waarschijnlijk wel uitzonderingen worden gemaakt, zijn er tal van factoren waardoor de studie uit kan lopen, waar géén uitzondering voor wordt gemaakt. Politieke activiteiten en vrijwilligerswerk, bijvoorbeeld. Of afgestudeerde HBO-ers die een master willen volgen. Mensen die van studie switchen kunnen ook niet op respijt rekenen. Of mensen die twee studies tegelijk willen volgen.

Op deze manier worden we een smaller en dommer volk. Hoewel mensen met rijke ouders zich natuurlijk niks aan hoeven te trekken van dergelijke maatregelen. Maar dat weet Rutte, zelf zeven jaar geschiedenisstudent, natuurlijk ook wel.

Maar er is meer. De vercommercialisering van universiteiten en hogescholen speelde een grote rol in de woede van de studenten. Ook de manier waarop onderwijsinstellingen worden omgevormd tot leerfabrieken en de studenten tot klanten was een reden om te gaan bezetten. Studenten zijn de overvolle collegezalen en de daaruit ontstane zesjescultuur meer dan zat.

Bach schalt

En plotseling is het gebeurd. Tussen de twee- en de driehonderd studenten lopen het Maagdenhuis binnen om zeven uur in de avond. Het gebouw blijkt gewoon open, maar er zijn nog enkele personeelsleden aanwezig. Enkele mensen barricaderen de voordeur. De zij-ingangen worden gestut met aangetroffen materiaal.

De deuren van de privé-kantoren worden netjes afgesloten. Op enkele na, die worden ingericht als provisorisch perscentrum. Touwladders worden neergelaten om studenten op de eerste verdieping toe te laten. De lift wordt geblokkeerd. Iemand deelt soep uit. Zelfs aan muziek is gedacht: Bach schalt door het omroepsysteem van het gebouw. Onmiddellijk leggen de studenten contact met de pers. Fotografen en cameralieden worden binnengelaten, op weblogs als retecool.com wordt gaandeweg gelogd door bezetters, en de website met het laatste nieuws (www.mhbz.nl) wordt op die avond nog door 183.000 mensen bezocht. De studenten maken hun eisen wereldkundig: ze zullen niet vertrekken totdat Rutte persoonlijk langs zou komen om toezeggingen te doen aan de studenten.

Die avond ziet Nederland hoe het Maagdenhuis, net zoals in 1969, wordt bezet door boze studenten: op journaals, internet en op teletekst. Staatssecretaris Rutte had, gek genoeg, zelf opgeroepen tot actie. ,,Dan bezetten de studenten maar weer eens een gebouw'', had hij enkele weken eerder nog gezegd tijdens een overleg met boze studenten.

Maar op de avond van de bezetting laat hij het afweten. Wellicht heeft hij zich door UvA-collegevoorzitter Sijbolt Noorda laten ompraten om niet te komen, misschien wilde hij liever de volgende dag langskomen, maar waarschijnlijk had hij helemaal geen zin om zijn plannen aan de studenten uit te komen leggen. Toch kon alle media-aandacht die de actie kreeg de staatssecretaris moeilijk ontgaan zijn.

Sokken

Dankzij die media-aandacht komt er buiten op straat veel volk op de been. Een grote groep mensen, voornamelijk studenten, maar ook andere sympathisanten, verzamelt zich ondanks de bittere kou voor de poort. Sommigen komen eten brengen, anderen blijven de omgeving in de gaten houden, voor het geval er politie arriveert. Er is zelfs iemand met twintig schone sokken tussen het publiek: ,,Voor de hygiëne van de actievoerders.''

Binnen is inmiddels een klein feestje aan de gang. Mensen dansen en maken muziek, er bloeien liefdes op, er wordt studentenhaver uitgedeeld, een krantje dat spontaan is gemaakt en uitgeprint doet de ronde, en de media worden nauwlettend gevolgd.

Dan komt het eerste telefoontje. ,,We zien ME-ers om de hoek staan'', wordt er gemeld door iemand met een mobiele telefoon op straat. Op de politiescanner is inderdaad te horen dat er zich in de straten rondom het Spui grote groepen agenten verzamelen. ,,Cohen wil ontruimen!'', gonst het door de gangen. De ontspannen sfeer slaat om in spanning. Alle soorten politieagenten, van verkeerspolitie tot de ME, maken zich op voor de aanval.

Binnen wordt alles in opperste staat van paraatheid gebracht. De benedenverdieping, die erg kwetsbaar is dankzij de grote ramen en vele ingangen, wordt verlaten, en iedereen gaat op de bovenste verdieping op de galerijvloer zitten.

Alle activiteiten worden terstond verlaten, behalve het weblog, dat met interesse wordt gevolgd. De spanning wordt weggezongen: op de wijs van 'schipper, mag ik oversteken' wordt 'Rutte, mag ik afstuderen' gezongen. Ook wordt er 'Oprutte!' en 'Geen geweld!' gescandeerd.

Glasscherven

Voor de deur worden sympathisanten weggedreven of in elkaar geslagen door een volkomen overspannen verkeerspolitie, die natuurlijk niet is opgeleid voor dergelijke acties. Er wordt geschopt en geslagen, vol onder het oog van draaiende tv-camera's. Van buiten krijgen de bezetters ooggetuigenverslagen toegestuurd en doorgebeld. De spanning stijgt.

Uiteindelijk, om half twee in de nacht, wordt de deur geforceerd. Een glazen tussendeur sneuvelt, glasscherven springen in het rond. De bezetters, hoewel geweldloos, worden hardhandig gearresteerd en twee-aan-twee geboeid afgevoerd. In gewone stadsbussen worden ze weggereden, onder luid gejoel van woedende omstanders.

De 141 arrestanten worden met bussen naar verschillende locaties in de stad gebracht. De politie, die duidelijk niet had gerekend op de enorme hoeveelheid arrestanten, laat sommigen van hen wel vijf uur wachten in een kooi in de vrieskou, met zware handboeien en bepakking op. Een voor een worden de arrestanten naar binnen gesluist en naar hun naam gevraagd. Slechts enkelen geven hun identiteit prijs.

De arrestanten die geluk hebben worden met zijn tweeën in een eenpersoonscel gestopt, gestript van schoenen en beha, en grondig gefouilleerd. Degenen met pech moeten met zijn allen op de grond van een koude groepscel slapen. Enkelen van hen krijgen ademhalingsproblemen.

misstanden Op het politiebureau is een aantal rechten geschonden. Zo mochten de arrestanten geen advocaat spreken of telefoontje plegen. Enkelen werd medicijnen onthouden. Eén arrestant is in een koude cel gezet, zonder jas, om hem een verklaring te laten tekenen. Iedereen werd ieder uur gewekt, zodat aan slaap nauwelijks werd toegekomen.

Veel van de arrestanten werden, ten onterechte, voorgehouden dat ze geen strafblad zouden krijgen als ze hun naam zouden zeggen en zouden schikken. Er werd gedreigd om ze nog veel langer vast te houden, hoewel dat wettelijk niet toegestaan is. Allen, inclusief de gearresteerde journalisten, werden de volgende ochtend in verzekering gesteld, zodat ze langer vastgehouden konden worden.

Pas laat in de middag kwamen de eersten vrij; de meeste mensen hebben twee nachten in de cel moeten doorbrengen. De NN-ers (geen naam gezegd) zijn uiteindelijk naar huis gegaan met een schikkingsvoorstel van 125 euro; degenen van wie de naam is achterhaald werd een voorstel voor betaling van 75 euro gedaan.

Aanvankelijk wilde justitie één arrestant nog zeven dagen in bewaring stellen, maar de rechter-commissaris ging daar niet mee akkoord. Justitie verdenkt deze persoon als enige van lokaalvredebreuk, een beetje vreemd. Deze persoon is uiteindelijk veroordeeld tot het betalen van een boete van 75 euro.

Naar aanleiding van het politie-optreden heeft de SP schriftelijke Kamervragen gesteld aan de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie. De vragen hebben betrekking op de belabberde verblijfsomstandigheden in de diverse politiebureaus en het ontzeggen van het recht aan de arrestanten om contact op te nemen met een advocaat.

Fracties van GroenLinks, SP en Amsterdam Anders / De Groenen hebben in de Amsterdamse gemeenteraad kritiek geuit op de harde aanpak van de Amsterdamse politie. Men vraagt zich onder meer af waarom burgemeetser Cohen het per se nodig vond om het Maagdenhuis midden in de nacht te ontruimen.