Succes met bevroren zaad van muizen geeft zicht op mammoet
Zaadcellen uit muizen die al vijftien jaar zijn ingevroren, blijken nog gezonde nakomelingen te kunnen geven.
Die ontdekking doet de hoop herleven op terugkeer van uitgestorven dieren, zoals de mammoet. Wellicht is er bruikbaar sperma te isoleren uit exemplaren die in de permafrost worden gevonden. Met dat zaad moeten dan eicellen van nauw verwante diersoorten worden bevrucht – waaruit overigens hooguit kruisingen kunnen voortkomen.
Los van die speculatie is het een opmerkelijke vondst van Japanse en Britse onderzoekers, deze week gemeld in de Proceedings of the National Academy of Sciences. Sperma wordt nu diep ingevroren, met wat substanties erbij om de vriesschade te beperken. Maar het lukt de ontdooide zaadcellen lang niet altijd om eicellen te bevruchten.
De Japanners en Britten pakten het daarom anders aan: ze vroren de zaadbal en bijbal (het orgaantje achter de testis waar rijpe zaadcellen zich verzamelen), én hele muizen in. Dat deden ze in gewone vriezers, bij een temperatuur van -20 graden Celsius, en niet in vloeibare stikstof van -196 graden.
Sommige teel- en bijballen werden na een week ontdooid, andere na een jaar. De daaruit geïsoleerde zaadcellen waren weliswaar dood, maar na inspuiting in eicellen kwamen er toch gezonde, vruchtbare muisjes van. Hetzelfde gold voor het sperma uit muizen die al vijftien jaar in de vriezer lagen.
Ondanks het feit dat de zaadcellen dood en onbeweeglijk zijn, blijken ze genetisch intact te blijven. De celkernen zijn sterker dan tot nu toe werd aangenomen. Het daarin gelegen DNA blijkt na injectie in een eicel zijn normale partijtje mee te kunnen blazen. En dat alles na een manier van invriezen die we allen in onze keuken hanteren. „Iedereen kan het, en vermoedelijk lukt het bij vele zoogdieren”, zeggen de onderzoekers.
Mogelijk leidt de vondst tot andere strategieën bij ivf. Daartoe moet nog wel goed worden aangetoond dat zulke onbeweeglijke zaadcellen net zo goed in staat zijn om eicellen te bevruchten als conventioneel ingevroren sperma.
De onderzoekers willen nu nagaan wat de optimale vriestemperatuur is en hoe lang dood sperma genetisch nog vitaal blijft. Bij muizen is dat jaren langer dan men dacht. De biologen sluiten niet uit dat zelfs zaadcellen van mammoeten of andere uitgestorven dieren die onder goede condities in de permafrost terechtkwamen, na tienduizenden jaren die potentie nog hebben. Zij zien het voor zich dat eicellen van een hedendaagse olifant worden bevrucht, waarna ze een semi-mammoetje zal baren.