Zwarte Piet/Weg met die racistische karikatuur!
Za 5 December 2020 13:54 |
Astrid Essed |
176 keer bekeken |
0 reacties |
0 x aanbevolen |
Artikel voorlezen
ZWARTE PIET/WEG MET DIE RACISTISCHE KARIKATUUR!
ZIE OOK
Nu, op 5 december, de Dag van de Komst van Sinterklaas voor Zoeten en
Stouten, nog even een terugblik op een eerder door mij geschreven artikel
over de racistische karikatuur Zwarte Piet, die nu gelukkig
op zijn retour is
Zie dat oudere artikel
Met dank aan iedereen, die zich daarvoor heeft ingezet en/of nog
steeds doet
Lees meer
En to whom it may concern:
GEZELLIGE PAKJESAVOND ZONDER ZWARTE PIET!
Astrid Essed
”Want al ben ik zwart als roet, ‘k meen het toch goed”
Zin uit Sinterklaasliedje ”Daar wordt aan de deur geklopt” [1]
Sinds 1850 tot op heden voltrekt zich in de Nederlanden het volgende ritueel:
Goedheiligman ”Sint Nicolaas” [de huidige Sinterklaas] houdt in het najaar een Intocht
in Nederland, na met de Stoomboot uit Spanje gekomen te zijn.
Vanaf zijn komst in Nederland kunnen kinderen ”de schoen” zetten, waarin Sints knecht,
Zwarte Piet [2], kleine presentjes legt, na via de schoorsteen binnengekomen te zijn.
De Sint beloont en straft.
Wanneer kinderen zoet geweest zijn, krijgen zij op 5 december [de verjaardag van de Goedheiligman]
van Sinterklaas cadeautjes, wanneer zij stout geweest zijn, krijgen ze er van Zwarte Piet met de roe van langs, zoals
in een Sinterklaasliedje wordt bezongen [3]
Zwarte Piet ”pakt” niet alleen stoute kinderen met de roe, hij kan ze ook in de zak stoppen en meenemen
naar Spanje [waar Sinterklaas zijn domicilie heeft]
Het is mogelijk, dat deze roe straffen in de negentiende eeuw daadwerkelijk zijn uitgevoerd, zeker
na de Tweede Wereldoorlog is dit uit de tijd.
Toch is ”Zwarte Piet” jarenlang een intimiderende figuur geweest.
Er is mij een geval bekend van een meisje, dat zo bang was voor de ”Zwarte Piet, die de kinderen
in de zak meenam naar Spanje”, dat aan
de ouders werd aangeraden, maar snel te vertellen, dat het ”maar een verzinsel” was
Dit speelde in de vijftiger jaren, toen fantasie, sprookjes en nachtmerries voor kinderen
langer reeel waren dan in dit no nonsense Facebook tijdperk en kinderen daadwerkelijk
”geloofden in Sinterklaas”
Dat brengt mij op een van de eigenschappen van Zwarte Piet, een straffer, een intimiderende
figuur.
Daarnaast was Zwarte Piet [als knecht] duidelijk ondergeschikt aan Sinterklaas en bepaald
geen Einstein.
Anders gezegd: Hij had het buskruit niet uitgevonden.
In de loop der jaren is Zwarte Piet van ”straffende knecht” opgeschoven naar een meer
lollig en gezellig figuur,
Maar zijn gebrek aan intelligentie bleef.
Zo te zien lijkt het Sinterklaasfeest ”Zwarte Pietstijl” een tikje oubollig, gezellig en
onschuldig te zijn.
Maar dat is slechts schijn, omdat de ondergeschikte rol van Zwarte Piet, zijn angstaanjagendheid
[al is dat nu minder geworden], en vooral ook zijn ”domheid” niet alleen worden geassocieerd
met zijn afkomst [het zwart zijn], wat op zich al racistisch is, maar ook vernederende en onaangename gevolgen heeft
voor niet westerse allochtonen van ”zwarte” komaf, vooral Surinamers en Antillianen
ZWARTE PIET/ASSOCIATIE MET MINDERWAARDIG, ONDERDANIG EN DOMMIG
Zwarte Piet deed zijn intrede als knecht van de Goedheiligman in 1850
in het boek van onderwijzer Jan Schenkman ”Sint Nicolaas en zijn Knecht” [4],
in een tijd, toen
slavernij, kolonialisme en de vermeende ”superioriteit” van blanken over zwarten
gemeengoed waren.
Zijn ondergeschikte en dommige rol was dan ook voorspelbaar.
Het boeman karakter [wat later overging in de ”gezellige ”Zwarte Piet”]
paste in het autoritaire tijdsbeeld van toen [children should listen, want anders…..], maar hing ook
samen
met de associatie van zwarte mensen [naast ”minderwaardig”] met eng, gevaarlijk en onbekend.
Een beeld, dat met de Pieterbaasknecht cultus werd geactiveerd [5]
Het werd al gekker en gekker:
Zwarte Piet werd naast onderdanig [onacceptabel] niet alleen een ”komisch figuur” [waar nog mee
te leven zou zijn], maar kreeg kroeshaar, sprak een krom Nederlands taaltje [vaak vergezeld van een namaak
Surinaams accent] en werd steeds duidelijker een dommige
en dwaze figuur [6]
De ondergeschikte rol van Zwarte Piet werd treffend verwoord door mevrouw C.M. Grunbauer,
een Nederlandse anti Zwarte Piet activiste van het eerste uur [jaren zestig] [7], die een Witte
Pietenplan lanceerde:
”Graag zou ik de Zwarte Pieten veranderd zien in Witte Pieten.
Terwijl de slavernij al meer dan een eeuw is afgeschaft, blijven wij maar doorsukkelen
met de oude traditie de neger als slaaf voor te stellen (….)
De Machtige Blanke Meester zit op zijn schimmel of op zijn troon.
Piet moet lopen of zware zakken sjouwen en hij mag naast de troon op een
krukje zitten aan de voeten van zijn baas” [8]
Ook stelde zij de ”domheid” van Zwarte Piet aan de kaak door haar verbazing erover uit te
spreken, dat zowel Sinterklaas als de Pieterbazen [het was allang niet meer een knecht] al
zolang ieder jaar naar Nederland komen, terwijl Sinterklaas ”vloeiend Nederlands” spreekt
ende Pieterbaas maar krom en slecht Nederlands blijft praten [9]
ZWARTE PIET/IMPACT OP ZWARTE ALLOCHTONEN
Plat racisme zoals dat van de PVV van G Wilders is gemakkelijk te herkennen en te ontmaskeren [10].
Moeilijker wordt dat, wanneer het is verhuld in een ”gezellig” en onschuldig lijkend kinderfeest,
waaromheen verweven het sprookje van Sinterklaas
[vol verwachting klopt ons hart, Intocht Sinterklaas, het zetten van de schoen, Goedheiligmans tocht
per schimmel over de daken, Piet die door de schoorsteen klimt, mte op het eind, cadeautjes als beloning]
Er lijkt immers ”niets kwaads’ mee bedoeld te worden [een van de argumenten van de Zwarte Piet verdedigers]
en alle kinderen, ongeacht afkomst, delen in de vreugde van het ontvangen van de cadeautjes en de veronderstelde
”voorpret”
En daar wringt nu juist de voor de Schoorsteen neergezette schoen, want lang niet voor iedereen is
die voorpret en het Heerlijke Avondje even vanzelfsprekend.
Probleem is namelijk, dat wanneer iets racistisch van aard is [hier het neerzetten van de steeds meer tot
een heuse zwarte man getransformeerde ”Zwarte Piet” als angstaanjagend, dom en dwaas grappig] het zijn
maatschappelijke weerslag heeft in het werkelijke leven.
Kortom:
Racisme, hoe onschuldig verpakt ook, maakt altijd slachtoffers.
Die zijn van meet af aan gevallen onder zwarte allochtone kinderen, die ”goedmoedig” en soms
ronduit kwaadaardig, in de Sinterklaasperiode voor ”Zwarte Piet” werden uitgemaakt.
Of het nu direct racistisch bedoeld was of gewoon dommig gedrag was, doet niet ter zake.
Het was [en is, want het gebeurt nog steeds] kwetsend, een groep kinderen werd[wordt] vanwege hun afkomst
uitgesloten van de ”algemene Feestvreugde” en bewaarde daaraan vaak nare herinneringen [11]
Het doorgedrongen racisme vertaalt zich echter nog het duidelijkst erin, dat ook volwassenen niet incidenteel,
maar regelmatig mikpunt werden en nog worden van Zwarte piet racisme.
Het overkwam de moeder van Quincy Gario [12], de in 2011 op gewelddadige wijze gearresteerde Zwarte Piet
activist [13].
In een column verhaalt hij, dat de discriminerende bejegening van zijn moeder de reden is, waardoor hij
actief geworden is [14]
Ook zijn er voorbeelden te over van andere volwassenen, die mikpunt werden van domme of openlijk
racistische Zwarte Piet ”grappen” [15]
Uit een recente peiling door het Bureau Onderzoek en Statistiek [gedaan in opdracht van de Gemeente
Amsterdam] blijkt, dat 25 procent van de Amsterdammers van Surunaamse afkomst en 18 procent
van de Antilliaanse Amsterdammers zich door het Zwarte Piet gebeuren gediscrimineerd voelt [16]
TRADITIE
Hoe diep die Sinterklaastraditie zit en deels de heftige reacties [minus de racistische, waarvoor nooit een
excuus is] verklaart, blijkt wel uit een schilderij van de beroemde schilder Jan Steen, waarop het ”wie zoet is krijgt
lekkers” principe wel duidelijk naar voren gebracht wordt.
Zie afbeelding [17] waarop trouwens Zwarte Piet [actief sinds om en nabij 1850] nog niet ten
tonele is verschenen.
Uit bronnen blijkt, dat het Sinterklaasfeest teruggaat naar de 13 eeuw,
waar het aanvankelijk in de Kerk werd gevierd [18]
En doortrekkend naar deze tijd is Sinterklaas/Zwarte Piet nog zo maatschappelijk doortrokken,
dat de Goedheiligman met knechten Zwarte Piet wordt ontvangen door de burgemeester van Amsterdam [onder andere] en
een bezoekje brengt aan de kinderen van Kamerambtenaren in de Tweede Kamer. [19]
Uit een Trouw artikel waarin verhaald wordt over van een stupide mededeling [zogenaamd ”ludiek] van ex Tweede
Kamervoorzitter G Verbeet, dat het personeel een zoektocht is begonnen naar de zetel van Sinterklaas [20], blijkt,
dat Sinterklaas de Tweede Kamerleden in het verleden ook bezocht, maar [grappig detail] is afgehaakt vanwege
de vrees voor een ”te kritische Sint” [21]
DE ANTI ZWARTE PIET STRIJD
Teken van de kentering der tijden was het afrekenen met het boeman idee van Zwarte Piet door
TV Sinterklaas Adri van Oirschot, die ostentatief ”de zak voor stoute kinderen” in zee gooide
en de roe afschafte. [22]
Dat paste in het anti autoritaire karakter van de jaren zestig
Interessant in het kader van de zwarte Pieten beeldvorming was, dat van Oirschot zijn Pieten
verbood, krom te praten [23]
Meer principieel was het anti Zwartenpietenverzet van de mij eerste
bekende Nederlandse anti Zwarte Piet activiste, de in dit artikel eerder genoemde
mevrouw M.C, Grunbauer, die haar tijd ver vooruit was door haar al in 1968 geuit verzet tegen het
racistische karakter van de figuur van Zwarte Piet.
Ze introduceerde haar ”Witte Pieten” plan [24]
Op dat moment vond ze weinig bijval, maar de toon van verzet was gezet.
In de zeventiger jaren was er vanuit Nederlandse links-progressieve hoek wel
verzet tegen het Zwarte piet karakter, maar dat bleef incidenteel [25]
Nieuw elan kreeg het Zwarte Piet verzet eerst vanaf de komst van
grote groepen Surinamers en Antillianen naar Nederland in de zeventiger jaren.
Vooral jongeren waren daarin actief
In 1981 vroeg de Solidariteis Beweging Suriname in Utrecht aandacht vooe het
discriminerende aspect Zwarte Piet door een Sinterklaasviering zonder
Zwarte Piet te promoten.
Affiches werden verspreid met de slogan ”Stop geen zwarte knecht in uw
Sinterklaaspakket” [26]
Andere anti Zwarte Piet bewegingen waren de Beweging Surinaams Links ende actiegroep ”Racisme is overal-stop waar je het tegenkomt”.
In 1988 verscheen van de hand van Rahina Hassankhan [actief Surinaamse Vrouwenbeweging en
bestuurslid van de Landelijke Beweging Surinamers in Nederland] de publicatie ”Al is hij zo zwart als roet” [27]
Demonstratie tegen Pieterbaas
In 1996 werd op initiatief van actiecomite ”Zwarte Piet=Zwart Verdriet” een anti Zwarte Piet demonstratie
in Amsterdam Zuid-Oost gehouden.
Historisch, want dit was voor het eerst sinds de komst van Pieterbaas naar de Nederlanden. [28]
Dan waren er in 2000 nog actiegroepen als het Comite Pressie Omhoog, dat dreigde met ”hardere acties” [29]
en het Comite ”Piet op de zwarte lijst”
LINKSE SOLIDARITEIT IN STRIJD TEGEN ZWARTE PIET
Links-progressieve groeperingen hadden op anti racistische gronden
bezwaren tegen het karakter van Pieterbaas, maar verleenden daaraan vaak weinig
prioriteit, met uitzondering van de Fabel van de Illegaal [Doorbraak], dat jarenlang en
tot op heden actief is geweest in de anti Zwarte Piet strijd. [30]
Daarover later meer
ONGEGRIP BIJ ”WITTE” NEDERLANDERS/ZWARTE PIET IN HET
BUITENLAND
Ondanks actiegroepen, boeken, brochures, affiches en persoonlijke verhalen
van gediscrimineerde/gekwetste Surinamers en Antillianen is het onbegrip
van de meeste ”witte” [vanaf nu autochtoon genoemd] Nederlanders voor de gekwetste
zwarte gevoelens groot gebleven [31]
Dit overkwam zangeres en actrice Gerda Havertong in februari 2003 bij
een televisiestudio waar ze zou deelnemen aan opnames voor een quizz.
Op het moment dat ze binnenkwam, werd ”Zie ginds komt de stoomboot” gespeeld
Toen ze zich daarover verontwaardigd toonde, bleek het publiek daarvoor geen begrip te hebben [32]
Wie zich actief verzet tegen Pieterbaas kan rekenen op hysterische en vaak ronduit racistische reacties
[33]
Daarop kom ik terug
Pieterbaas mag dan wel voor veel autochtone Nederlanders onaantastbaar zijn, in
het buitenland echter vindt men hem maar een rare kwant en een archaisch overblijfsel
uit slavernij en kolonialistische traditie.
Terecht wordt ”Black Pete” in internationale media en critici
afgeschilderd als ”a racist relic” [34] en ”a slave” [35]
Golliwog, het Britse broertje van Pieterbaas, is in Groot Brittannie wegens belediging en stigmatisering
allang not done [36]
Zo werden in 2007 Golliwog poppen door de politie verwijderd uit een etalage in Wrightington,
omdat ze als beledigend werden beschouwd [37]
Hoef je hier met Zwarte Piet niet mee aan te komen.
LINKSE SOLIDARITEIT MET ZWARTE PIET PROTEST
DE HYSTERIE/HET RACISME
Zoals ik al schreef was de Fabel van de Illegaal [Doorbraak] een van de weinige
links-progressieve groepen, die daadwerkelijk de anti Zwarte Piet strijd steunde. [38]
Onder het motto ”Read the masks. Tradition is not given, organiseerde Doorbraak, Untold en
de kunstenaressen Petra Bauer en Annette Kraus in 2008 een protestmars tegen het racistische fenomeen van Zwarte Piet.
Hieraan verleende het Abbemuseum in Eindhoven medewerking [39]
Dat hebben ze geweten.
Er kwam op het initiatief zo’n stortvloed van racistische scheldkannonades [40], dat het
protest moest worden afgelast [41]
Jaja, anno 2013, vanwege de niet bestaande figuur van ”Zwarte Piet”
Wie protesteert tegen Pieterbaas kan een diarrhee aan heftige reacties verwachten, zowel
van bekrompen traditionalisten als racistische individuen en hun politieke aanhang.
ZWARTE PIET PROTEST NIET MEER TE NEGEREN/DE STRIJD VAN QUINCY GARIO
Dat overkwam Quincy Gario, die met een groepje activisten protesteerde
tegen het Zwarte Piet racisme bij de intocht van de Sint in Dordrecht in 2011.
Hij kreeg niet alleen te maken met een hardhandige politiearrestatie [42], maar werd
mikpunt van een racistische scheldkannonade, die zijn weerga niet kende, vooral na zijn
optreden bij Pauw en Witteman. [43]
DE STRIJD OM ZWARTE PIET
VAN HYSTERIE/IDIOTIE NAAR ARGUMENTEN
RACISME OF ”ONSCHULDIG KINDERFEEST”
Er barstte tussen voor en tegenstanders van Pieterbaas een discussie los, die
maniakale vormen aannam.
Er circuleerden petities ”Zwarte Piet moet blijven” [44], de bij de racistische hausse garen
spinnende extreem-rechtse PVV[45] stelde heuse Kamervragen [46] over de juridische strijd
van Quincy Gario om de Sinterklaasoptocht zonder Zwarte Pieten doorgang te doen vinden [47].
minister Bussemaker [aan wie de PVV vragen gericht waren] stelde weer dat dit geen Rijksaangelegenheid
was [48] en zelfs premier Rutte deed een [onzinnige] duit in het zakje door met de innoverende verklaring
te komen ”niets te kunnen veranderen aan het feit, dat Zwarte Piet zwart is” [49]
Het lijkt wel, alsof Pieterbaas, die zijn wortels heeft in kolonialisme en bekrompenheid
een zaak van Nationaal Belang is.
Nu nog wachten, of de Koning er volgend jaar in de Troonrede aandacht aan besteedt.
Racisme of onschuldig kinderfeest
De verdedigers van Zwarte Piet voeren [soms alle tegelijk, dan weer deelargumenten] een
aantal argumenten aan ter verdediging van hun Pieterbaas.
Het is een ”traditie” waaraan niet getornd mag worden, het is ”maar een onschuldig
kinderfeest, dat wordt gepolitiseerd” en ”allemaal niet kwaad bedoeld”, het behoort
tot de ”Nederlandse cultuur” en Piet is geen ”zwarte slaaf” [of gewoon ”zwarte man”], maar is
zwart door het klimmen door de schoorsteen.
Traditie
Een traditie wordt gevormd en is de som van sociaal-maatschappelijke omstandigheden.
Die waren in 1850 het praktisch door iedereen geaccepteerde kolonialisme en
de ”superioriteit” van de blanke westerlingen over de ”zwarte” [of gekleurde] gekoloniseerde
of deels nog tot slaaf gemaakte volkeren [slavernij is in Nederland in 1863 afgeschaft]
Nu echter zijn al die aannames van toen niet alleen verworpen op moreel gebied,
maar ook strafbaar [slavernij is een misdaad tegen de menselijkheid/Racisme is strafbaar]
Een traditie is bovendien geen ”heilig huisje”, maar als het een foute traditie is, dient die
te verdwijnen
Onschuldig Kinderfeest
Een kinderfeest, waarbij een bepaalde groep kinderen wordt gestigmatiseerd en uitgescholden,
is niet onschuldig, maar weerzinwekkend
Het is allemaal niet zo kwaad bedoeld
Dat geldt mogelijk voor een redelijk grote groep mensen, maar is niet de issue hier
Als feesten, afbeeldingen, voorstellingen anderen ernstig kwetsen, hoort daarvoor in een
beschaafde samenleving geen ruimte voor te zijn
En de figuur van Zwarte Piet IS kwetsend voor duizenden allochtonen
Behorend tot ”de Nederlandse cultuur”
Ten eerste is de Nederlandse cultuur geen monolitisch begrip, maar is steeds aan
veranderingen onderhevig.
Ten tweede sluit je door het toelaten van Pieterbaas, die evident als minderwaardig
wordt afgeschilderd, niet westerse allochtonen, die last ondervinden van het
Zwarte Piet gebeuren, als volwaardige burgers uit.
De term Nederlandse cultuur wordt dan gebruikt als zijnde de cultuur van blanke aautochtonen,
die anderen uitsluit
Het is geen toeval, dat de racistische PVV zich in haar Kamervragen bedient van die
terminologie ”Nederlandse cultuur” [50]
Zwart door het klimmen door een schoorsteen
Te ridicuul voor woorden, omdat er geen ”zwarte vegen” op het gezicht zitten, maar het
hele gezicht volkomen zwart is
En krijg je door het klimmen door de schoorsteen ook dikke lippen,
kroeshaar en een eigenaardig taaltje?
Onzin dus
Het beste bewijs van de racistische kant van het zwarte Piet gebeuren is nog wel de argumentatie
van sommige voorstanders van Zwarte Piet [behoud van de Nederlandse cultruur] en dan vooral
de heftige racistische scheldpartijen tegen iedereen, die het waagt, Pieterbaas te bekritiseren.
Maar het verzet tegen Zwarte Piet groeit, niet alleen meer in kringen van allochtonen
[van wie het verzet in het verleden voornamelijk kwam] [51], maar ook onder
die groep autochtonen, die zich vroeger weinig tot geen vragen stelden bij Zwarte Piet [52]
En dat is verheugend.
EPILOOG
Het Zwarte Piet taboe is doorbroken
De door Zwarte Piet activist Quincy Gario geentameerde hoorzitting [waarin
21 mensen bezwaren aantekenden] tegen
het verschijnsel Zwarte Pieterbaas bij de intocht van de Goedheiligman
heeft plaatsgehad. [53]
Een keiharde schop tegen een tot dusver vanzelfsprekende traditie
met een racistisch luchtje.
Een voorzichtige opening van de kant van de bestuurders is gedaan:
De woordvoerder van de burgemeester merkt op
”Aan de traditie kunnen we niet zoveel veranderen, maar we willen kijken
naar de toekomst” [54] en de burgemeester gaat in gesprek met
voor en tegenstanders van Zwarte Piet [55]
Aarzelend, maar wel een begin van de erkenning van de gekwetste gevoelens
van de ”zwarte” en ”gekleurde” allochtonen
Tenminste wil men in overweging nemen, dat om Pieterbaas een kwalijk
luchtje hangt.
Dat van racisme
De racistische bagger die ieder, die zich tegen het Zwarte Pietisme verzet, over
zich heen krijgt, bevestigt alleen maar het racistische karakter van dit gebeuren.
Het verhaal gaat, dat ieder jaar de Goedheiligman uit Spanje naar
Nederland komt met cadeautjes voor zoete kinderen.
Ook stoute kinderen krijgen een presentje [en waarschuwing], mits ze beterschap beloven.
Hij brengt warmte en gezelligheid en heeft nog nooit van ”wit” of ”zwart” gehoord.
Hij komt alleen, zonder zwarte knecht
Om te laten zien, dat hij er echt voor iedereen is
Pas dan is het echt Sint Nicolaasfeest
Vriendelijke groeten
Astrid Essed
ZIE VOOR NOTEN
OF