Gaia-hypothese, gedachte achter wereldvrede.

Met haar opmerking dat het ideaal zou zijn als religie en seculiere werkelijkheid op elkaar zouden inhaken (Trouw, theologisch elftal 31 december), slaat rabbijn Elisa Klapheck de spijker op de kop. In onze tijd van mondialisering moet dat ideaal bewaarheid kunnen worden door oog te krijgen voor de overeenkomst tussen religie en seculiere werkelijkheid, wat betreft hun wereldomvattende toekomstgerichtheid. Voor religie denk ik daarbij aan ‘een nieuwe hemel en een nieuwe aarde’ en de toekomst van de seculiere werkelijkheid is te typeren als ‘de effectuering van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens’. Je kunt dan ook stellen dat wereldvrede het ultieme doel is van zowel het theïsme als het secularisme, hoe verschillend hun benadering daarvan ook is. Voor de gezamenlijke vertaling van dat gemeenschappelijke vredesideaal zullen we dan ook op zoek moeten gaan naar een overstijgende gedachte die aan beide gedachtenstelsels haakt, zonder afbreuk te doen aan één van de twee.

Daarvoor leent zich de Gaia-hypothese, die gestoeld is op de gedachte van onze wereld als één groot levend giga-organisme. Een reusachtige organische eenheid die zich door de tijd heen heeft geëvolueerd van een eencellig (n)iets tot zijn huidige omvang. Een levend oerorganisme waar wij (als mensheid) niet de baas over zijn, omdat het nu eenmaal geen cultureel product is. Integendeel, sinds kort maken wij er slechts een natuurlijk deeltje van uit, wat impliceert dat wij er niet tegenóver of bóven maar ín staan, met alle consequenties van dien voor ons beleidsmatig of politiek functioneren. Eenvoudig gezegd komt dat er op neer dat wij - als mensheid - met elkaar verantwoordelijk voor de instandhouding van dat organische geheel, zowel in het belang van onszelf en ons nageslacht als in dat van al wat leeft.

Het waarmaken van die gezamenlijke verantwoordelijkheid vereist een wereldbeleid waar wij ons (als mensheid) achter kunnen scharen. Geen onmogelijke opgave, omdat voor de creatie daarvan de VN omgebouwd moet worden van een organisatie van regeringen die primair staan voor nationale belangen, in een ware volkerenorganisatie die primair staat voor het algemeen of mondiaal belang. Een organisatie die mondiale eenheid uitstraalt en daarmee aansluit op de mondialiserende tijdgeest en als gevolg daarvan adequaat (dus zonder geweld en geld) weet te reageren op de diverse crises die de wereld teisteren. Kortom, de democratie in optima forma.

Bron: Trouw, theologisch elftal 31 december.