De G8 en de onschuldige steen

In tegenstelling tot in Nederland, zijn Belgische ontwikkelingsorganisaties sterk betrokken geweest bij de acties tegen de G8. De koepel van Vlaamse Noord-Zuid-organisaties 11.11.11 heeft een G8-dossier op de website staan. Daaruit deze reflectie op de (discussie over) de rellen bij de demonstratie van 2 juni.

Wanneer een gerenommeerde krant als Die Zeit de helft van zijn voorpagina gebruikt voor een commentaar op de strategie van de andersglobalisten, dan moet er wel iets aan de hand zijn.
In Die Zeit nr. 24 van 6 juni is het zover. Onder de titel "Hört auf!" krijgen we de opinie van Bernd Ulrich over het gebruik van geweld door de demonstranten tegen de G8. Interessant, daar niet van, maar ook een beetje aangebrand.

Het betoog van Ulrich komt erop neer dat hij de geweldloze activisten oproept om zich af te scheiden van degenen die geweld gebruiken.

Vooraf: zijn terminologie omhelst, me dunkt, een misvatting wanneer hij daarbij de 'autonomen' als groepsnaam gebruikt voor de relschoppers. Daarmee schoffeert hij die autonomen die uitdrukkelijk geweld weren.

Waar hun geweld lang geleden nog spontaan was, zijn ze er nu op getraind en uitgerust, tot en met het zwarte uniform. "Gewalt ist ihr Ziel' schrijft hij, 'zoals tijdens de G8-protesten weer eens duidelijk werd'.

De beweging roept hij op om politiek en fysiek afstand te nemen van de zwarte uniformen. Diegenen die menen dat alle G8 protesteerders hetzelfde wereldbeeld delen, noemt hij afzichtelijk naïef. Immers, het gebruik van geweld, is geen neutrale opstelling. De stenengooier denkt niet aan hongerende kinderen in Afrika. Die schieten met gebroken politiearmen ook niet op. Het geweld gebruiken ze louter voor hun eigen glorie en bevestiging.

Ulrich schetst een moreel onderscheid tussen de democraten en niet-democraten. Aan dezelfde kant van deze grens ziet hij zowel Bush (als 6 andere G8 leiders) als de geweldloze demonstranten. Aan de overkant dus de relschoppers.

Zijn artikel bevat nog een interessante passage waar hij stelt dat de beweging zich laat gijzelen door de relmakers. Men tolereert de brutale minderheid, om dan met grote ogen vast te stellen dat het geweld de krantenkoppen bepaalt. Men laat zich naar het secundaire drijven, 'man lässt sich in eine Fixierung auf Sekundäres treiben'.
Varianten op Ulrich's redenering waren tijdens de dagen van G8 protesten ook in andere Duitse kranten te lezen.

Hoe ziet de beweging dit zelf? Kan niet anders dan een verdeelde opinie zijn. Twee aspecten worden onderscheiden aangaande het geweld: het morele en het strategische.

Wat de strategie aangaat, velen delen wellicht de mening van de Duitse pers. Bij de organisatoren van de geweldloze protesten lagen na de eerste rellen ook scenario's klaar om -geweldloos- tussenbeide te komen wanneer bij hun vreedzame blokkades geweld zou gebruikt worden. Letterlijk tussenbeide komen was het plan: met de armen omhoog, tussen politie en stenengooiers.

Niets zo vervelend en destructief voor een geweldloze actie als het onvoorzien escaleren naar geweld natuurlijk: heel het geweldloze concept wordt onderuit gehaald, vreedzame demonstranten komen in gevaar, de kracht van de serene actie wordt gebroken, de politie krijgt de reden om in te grijpen waarop ze wachten. Naar de buitenwereld is het beeld niet meer die van de vastbesloten maar ten allen tijde respectvolle protesteerder. Het beeld kleurt grimmig zwart, relschoppers zijn niet lief en de aanhang bij het publiek voor de eisen van het protest smelt zienderogen.

Integendeel, vraagt de publieke opinie om streng ingrijpen, wat politiek en politie niet nalaten om te verzilveren. Weg dus met de zwarte uniformen, dat ze hun eigen front organiseren. Denken ze daar te kunnen winnen tegenover de legers van onze moderne staten?

De meeste tegenstrijdige opinies vinden we in het debat over de morele verantwoording van geweld als strategie. Tijdens de slotmeeting van de alternatieve G8-top werd het nog verwoord door Sandro Mezzadra van de universiteit van Bologna: "de stenengooiers voeren dezelfde strijd, ze kiezen een ander middel". Reactie uit de zaal (de Nikolaikirche van Rostock): een oudere vrouw veert recht en zegt het een schande te vinden dat zoiets in een kerk verkondigd wordt. Ter legitimatie van het gebruik van een geweldstrategie wordt al eens aangehaald dat het dagelijkse geweld van staatswege komt: oorlog, foltering, het organiseren van armoede en dodelijk honger, het ontnemen van mensenrechten, ... In dit verband: vooral de staten van de G8 zijn vandaag de masters of war (zie bijvoorbeeld hier).

Het gebruiken van geweld is in sé een kritiek op het behouden van het monopolie door de staat op het geweld.

Tenandere: de deconstructie van 'kwalijke constructies' - bouwwerken die een instrument zijn van de overheersende krachten in ons kapitalistisch bestel zoals banken, bepaalde lobbykantoren of hoofdkwartieren- is een interessante strategie: José Bové en zijn Conféderation Paysanne deden het ons voor door een nieuw Mac Donalds restaurant te ontmantelen met schroevendraaier en Engelse sleutel en de materialen verder onaangeroerd te laten. Helaas is een dergelijk propere aanpak niet iedereen gegeven, en toch: na ultieme deconstructie wordt glas weer zand, steen weer grond en is staal hersmolten.

Men mag de vergissing niet begaan om de zwarte uniformen als ongeletterden af te doen: te lezen aan hun blogs zijn er ook veel hooggeschoolden aanhanger van de geweldstrategie. John Zerzan, Amerikaans filosoof en anarchist, gaat door voor hun belangrijkste ideoloog. Een vriend van me schreef het zo: zeg eens met de hand op het hart dat wij niet met stenen mogen gooien, terwijl zij moorden.

Naast deze politiek benadering kan ook een cultuurfilosofisch inzicht gezocht worden, zoals in Neues Deutschland van 6/06/07 ('Der unschuldige Stein?', H.D.Shütt, p.9). Hij beschrijft 'die Steinewerfer' als iemand die uiting geeft van een sentiment dat niet gedisciplineerd wordt tot iets vaag en aangepast. "Wanneer anders zien de machtigen nog het gezicht van hun morrende, ontevreden volk? Is hun steen niet ook degene die eenieder in zijn hart draagt ('der ins zum Herzen fällt') en die in dit geval ongecontrolleerd en dom gebruikt wordt? Vervolgens maakt hij een vergelijking met de psyche van anti-helden uit de theatergeschiedenis, die trouwnes ook vaak met zwarte kleren worden opgevoerd.


Interessant, maar zelf denk ik dat we met deze discussie inderdaad afwijken van wat essentieel is, minstens in deze volg ik Bernd Ulrich van Die Zeit. Heel het gepiegel over politiestrategieën en de rechten van de gearresteerde kunnen me niet boeien, wie de morele rechtvaardiging en verantwoording voor zijn daden draagt en met menige korrels zout de wet respecteert, kan zich beter met interessanter lectuur bezighouden. Het echte strategische debat behandelt andere kwesties: hoe slagen we erin om te winnen, hoe kan de beweging haar eisen hard maken en vertaald zien in een veranderde mentale, politieke en economische constructie.

Het debat hierover blijft helaas oppervlakkig, meer aandacht hiervoor lijkt me vast toe te juichen. Interessant op dit gebied is een publicatie nav de G8 van Turbulence.

Tot slot nog over de pers: een foto van rellen verkoopt wellicht gemakkelijker dan ééntje van een geweldloze blokkade. Maar het evenwicht in de berichtgeving was er tijdens de G8 niet altijd.

Ter illustratie: het 'artikel'van twee zinnen vandaag (14/06/07) in De Morgen. 'G8-betogers leggen lijst met klachten tegen politie voor... De klachten gaan over beledigingen, seksuele intimidatie, mishandeling, en ongeoorloofd gebruik van geweld'.

Volgens veel getuigen werden veel rellen uitgelokt door het optreden van de politie. Twee mollen van de politie werden ook ontmaskerd toen ze een groep zwarte uniformen probeerden op te hitsen om hun steen te gooien. Ze werden door de omstaanders gedwongen om hun identiteit vrij te geven.

Vervolgens dus, proberen sommige journalisten de goede van de slechte manifestanten te onderscheiden en ze gaan daarin wel heel ver. Ondermeer Walden Bello, directeur van Focus on the Global South (tevens een partner van 11.11.11), werd valselijk beschuldigd van het oproepen tot geweld. Der Spiegel zag zich gedwongen om nadien zijn excuses aan te bieden . 'Irresponsible journalism is alive and well in Germany ', schrijven die van Global South. Mijn suggestie: laat die 'in Germany' er maar af.

Ach, laat me eindigen met het citaat van Pablo Neruda, ter herinnering gebracht door Jean Ziegler als hulde aan de beweging, tijdens de opening van de tegentop in Rostock: "You can cut off all the flowers, but you cannot keep spring from coming."

Zie ook: "Rellen na G8-protest in Rostock " op Indymedia-be.