Alles is bezield

Animisme is de opvatting dat alles in de schepping in een bepaalde zin levend is. Deze vorm van natuurgodsdienst komt duidelijk tot uitdrukking bij de Finse epos Kalevala en het Sjamanisme maar wordt niet alleen uit de wetenschap verbannen maar ligt buiten het algemene geloofsstelsel van onze cultuur.

Sjamanisme is absoluut geen religie, maar leert ons wel het religieuze aspect van de natuur te eerbiedigen. Het maakt ons bewust van de wederzijdse afhankelijkheden op aarde. Het leert ons onze eigen kracht, die van de natuur en die van andere dimensies te herkennen, respecteren en ons ermee te verbinden. Wezenlijk voor het Sjamanisme is het besef van eenheid, ondeelbaarheid en afhankelijkheid van de mens, natuur en krachten hier op aarde.

Jaren geleden heb ik, in het kader van Sjamaan journey, deelgenomen aan een Conga cirkel. De sjamaan die de groep begeleidde was een Navajo-Indiaan.
Toen hij zag dat ik in de lunchpauze de conga gebruikte als tafeltje voor mijn lunchpakket, kwam hij naar me toe en legde vriendelijk maar vastbesloten uit dat men in zijn cultuur onbeschaafd vond om de conga zo te misbruiken. Het was onbeschaafd omdat elke conga een naam en een persoonlijkheid had: een conga is een levend wezen en verdiend dus om met alle respect te worden behandeld.

Waar komt het bewustzijn vandaan?

Waarom is het geloof dat alles bezield zo bedreigend voor het westerse wetenschappelijke wereldbeeld?
Zijn er soms signalen dat ''animisme'' weer in opkomst is? En zo ja, wat kan deze wederopstanding in de toekomst betekenen?
De klassieke wetenschap houdt vol dat de energie/materie die de grondstof van de kosmos vormt, onbezield is, zonder enig bewustzijn. Galilei leerde dit van de Griekse atomisten: er is niets anders dan atomen en leegte. Door deze manier om naar de fenomenen te kijken, is de wetenschap ontstaan.De fundamentele vooronderstelling is dat de aspecten van de natuur die kunnen worden geteld, gemeten en het liefst georganiseerd in wiskundige verhoudingen waarmee we de regelmaat in hun gedrag kunnen beschrijven, de enige zekere en objectieve kennis van de werkelijkheid opleveren.
Binnen het wetenschappelijke kader zijn eigenschappen zoals; speelsheid, opgewektheid, schoonheid, goedheid, spiritualiteit, en vitaliteit allemaal eigenschappen zonder kwantificeerbare maatstaaf, en kunnen dus niet worden gebruikt als uitgangspunt voor betrouwbare beschrijvingen van verschijnselen. Ze kunnen heel goed kwantificeerbare aspecten hebben die we zouden kunnen gebruiken voor een wetenschappelijke beschrijving, maar de kwaliteiten zelf vallen buiten de wetenschap, deze liggen op het gebied van de subjectieve ervaring. De uitspraak van de sjamaan dat een conga een levend wezen is met een ziel die gekwetst kan worden door het te misbruiken heeft vanuit het traditionele wetenschappelijk gezichtspunt geen zin (behalve als metafoor) Een conga is niet alleen ontzield, hij mist ook elk soort ervaring.
Daar komt langzamerhand maar zeker verandering in:
Een van de dingen die recentelijk op de wetenschappelijke agenda terecht zijn gekomen, is de oorsprong en aard van het bewustzijn. Een belangrijk aspect van het bewustzijn is duidelijk het gevoel; onze gevoelens en gedachten vormen samen de inhoud van ons bewustzijn.
Al te veel wetenschappers zijn bekrompen materialisten geworden als het erom gaat de mens als emotionele-spirituele wezen te beschouwen. een bekrompen materialist is van mening dat subjectieve-spirituele of emotionele ervaringen mogelijk niet reëel zijn, als ze niet in verband zijn gebracht met specifieke delen van de hersenen of neurotransmitters of genen.
Onze gevoelens en emoties zijn weliswaar subjectieve ervaringen maar ze verbinden ons met de dingen buiten ons; we voelen medelijden bij het zien van een gewond dier of een stervende boom. Theoretisch- wetenschappelijk beschouwd zou dit niet mogelijk moeten zijn want gevoelens voortvloeien uit materie die niet het geringste spoor vertoond van wat we gevoel noemen, dat betekend dat er dan iets uit niets ontstaat. Het zou ook betekenen dat er inderdaad gevoel of bewustzijn in de materie zit, en dus..... animisme!

Van een mechanische kosmos naar een bezielde kosmos

De bezieling van de kosmos als een quasi-levend, coherent geheel is een beeld dat stoelt op de jongste ontdekkingen in de natuurwetenschappen, maar het basisconcept zelf is niet nieuw; integendeel, het is zo oud als de menselijke beschaving.

Ervin Laszlo


Dr. Ervin Laszlo is een wetenschapper, filosoof, musicus en auteur van de bestsellers Kosmische visie, ''Je kunt de wereld veranderen'' en ''Bezielde kosmo's''.
Laszlo's universum vormt een hemelsbreed verschil met het wereldbeeld dat de westerse wetenschappen ons hebben onderwezen. Zijn wereldbeeld is vergelijkbaar met veel oudere wetenschappen en culturen zoals de Vedische, maar in laatste instantie is het ook futuristisch. Deze nieuwe wetenschappelijke voorstelling, die oud en modern weet te integreren, vertegenwoordigd een paradigmaverschuiving die van cruciaal belang is voor het volgende stadium van evolutie van de menselijke soort op aarde waar wetenschap en geest samenkomen.
Een andere mysticus uit onze tijd, de jezuïet Pierre Teilhard de Cherdin, die in 1955 is gestorven, begon zijn wetenschappelijke verkenning door zich te richten op gesteente en vatte pas later belangstelling voor het fenomeen energie. Uiteindelijk kwam hij tot inzicht dat materie en energie of geest geen gescheiden hoedanigheden zijn, maar twee toestanden of aspecten van een enkele kosmische hoedanigheid van een bezielde wereld.

Bewustzijn is in alles aanwezig

Deze planeet, deze aarde is ons moeder en we zijn met allen deel van een levensopdracht, deel van een universele bewustzijn. Dat bewustzijn is niet uniek voor de mensen, of hogere dieren, of zelf schepselen met een zenuwstelsel. Het is in alles aanwezig. Zelf een eenvoudige bacterie bezit een zwak schijnsel van innerlijk licht, wellicht slechts een miljardste deel van het innerlijk licht dat wij kennen, maar toch bewustzijn.
Het gebruikelijk wetenschappelijke paradigma gaat van precies het tegenovergestelde uit: dat materie volledig onbewust is, totaal gespeend van het vermogen tot ervaren.
De gevolgen van zo'n mechanische, materialistische en reductionalistische wereldbeeld zijn helaas funest omdat deze de weg openen voor het 'genetisch determinisme' en dus genetische manipulatie en zelfs mechanisatie van de mens!




Een nieuwe wetenschap van kwaliteit

Er is ook nog een hoopvolle aspect in de nieuwe wetenschappelijke stroming, dat het bewijs geeft dat er iets begin te veranderen en dat we van een kwantitatieve wetenschap waarin kwaliteiten zelf buiten de wetenschap vallen, naar steeds meer naar een meer kwalitatieve wetenschap groeien. Onze huidige wetenschap van kwantiteiten heeft ons het vermogen gegeven om voldoende materiële goederen te produceren , maar heeft ons laten zitten met een snel afnemende kwaliteit van leven overal ter wereld.
Om deze lacune te herstellen is noodzakelijk dat we die kwalitatieve evaluatie de plaats teruggeven die deze in ons alledaagse leven inneemt, waarin oordelen zowel van kwaliteit als van kwantiteit afhangen.
Deze verandering heeft te maken met een verschuiving van wetenschappelijk perspectief van een enorme omvang, maar zulke ingrijpende verschuivingen gebeuren niet van de ene dag op de andere, als ze plaatsvinden vereisen ze nieuwe vormen van vernieuwing op een fundamenteel niveau, waarbij wetenschap, kunst en spiritualiteit zijn gecombineerd om mensen heel te houden, en waarbij de wetenschappelijke en technologische besluitvorming de participatie en consensus van alle leden van de burgermaatschappij toelaat en zich ethische vragen poneert.