Tijdparadox: Het verleden veranderen

De bekendste van alle tijd paradoxen is die waarbij de tijdreiziger teruggaat naar het verleden om een van zijn voorouders te vermorden. Het klassieke voorbeeld is de fameuze grootvader-paradox van René Barjavel in: Le Voyageur Imprudent

Zelf neem ik een ander voorbeeld; niet zijn grootvader, maar zijn moeder!
Als de tijdreiziger teruggaat in de tijd om zijn moeder te vermorden ontstaat er een tegenspraak want: Als zijn moeder dood is voordat zij de tijdreiziger gebaart heeft, kan laatstgenoemde nooit hebben bestaan. Maar in dit geval kan hij ook de moord niet hebben gepleegd.Dus als de vrouw blijft leven, gaat ze dood, en als ze doodgaat, blijft ze leven! het resultaat is hoe dan ook onzinnig.
Veel reistijdsverhalen hebben zich met deze netelige kwestie bezig gehouden. In de film Back to the Future probeert de tijdreiziger Marty McFly, niet zijn jonge moeder te vermorden, maar raakt hij verzeild in haar liefdesleven en zo dreigen haar trouwplannen in de soep te lopen. Zo dreigt hij zijn eigen bestaan uit te wissen. Maar zelfs als dat zou gebeuren is de paradox daarmee natuurlijk nog niet van tafel, omdat hij in dat geval ook nooit naar het verleden zou zijn gereisd om in de geschiedenis in te grijpen. Paradoxen als deze ontstaan , omdat er een causaal verband is tussen verleden en toekomst. Je kunt het verleden niet veranderen zonder ook het heden te veranderen, daardoor zou een causale lus ontstaan. Omdat het gedrag van veel fysieke systemen gevoelig is voor heel kleine veranderingen, zou het zelfs een heel bescheiden ingreep in het verleden dramatische gevolgen voor het heden kunnen hebben.
Stel hoe anders de wereld zou hebben uitgezien als de genetische manipulatie die tot het ontstaan van onze voorhouders heeft geleidt niet zou hebben plaatsgevonden, omdat het wezen in kwestie een centimeter verder naar links was gaan staan, waardoor het cruciale kosmische stralingsdeeltje dat de mutatie veroorzaakte hem net miste.In het verhaal ''ASound of Thunder''  van Ray Bradbuy, trapt een tijdreiziger die teruggaat naar de tijd van de dinosauriërs per ongeluk op een vlinder, waardoor hij een hele reeks gebeurtenissen in gang zet die de hele verloop van de geschiedenis in de war schoppen.

 
Een paradox ontstaat als we causale lussen combineren met een onbeperkte vrije wil. Als de tijdreiziger erachter zou komen dat hij sommige dingen eenvoudig niet kan doen zoals het vermorden van zijn moeder-zal zo'n paradox nooit ontstaan.
Maar waarom zou er iets de vrije wil in de weg staan? wellicht is het zo dat je voortdurend naar het verleden kunt reizen, maar dat je bij aankomst telkens in je handelen wordt beperkt. als je probeert je moeder te vermorden, weigert het geweer misschien, of wordt je voortijdig gearresteerd wegens verdacht gedrag. Een andere mogelijkheid is dat wat je in het verleden zou willen doen vormgegeven door wat in de overeenstemming is met de toekomst waar je vandaan komt.
Hoe het ook zij , vrije wil is een glibberig concept dat zelfs zonder tijdreizen al moeilijk in overeenstemming te brengen is met de wetten van de fysica. Dat is ook de rede dat veel filosofen hebben de vrije wil afgedaan als een illusie.
Waarom mijn belangstelling voor tijdreizen? Het onderwerp is steeds meer ook buiten de sciencefiction en filosofie, een onderwerp van wetenschappelijk onderzoek en ook al sommige wetenschappers het onderwerp tijdreizen als een intellectueel spelletje beschouwen, zitten er ook serieuze kanten aan. Gedachte-experimenten hebben Galilei in staat gesteld de wet van de vallende lichamen op te stellen zuiver alleen door erover na te denken. Er zou een dag kunnen komen dat we met zijn alle tijdreizigers worden, een fascinerende gedachte!